بهشت آدم
بهشت آدم نخستین سکونت‌گاه آدم(ع) و حَوّا در ابتدای خلقتشان است. در سه سوره از قرآن از بهشت آدم یاد شده است. آدم و حوا در این بهشت از فراوانی نعمت برخوردار بودند؛ اما به آن دو هشدار داده شده بود که به درخت معینی نزدیک نشوند و میوه آن را نخورند. آدم و حوا با وسوسه شیطان از میوه درخت ممنوعه استفاده کردند و به دنبال آن از بهشت اخراج شدند.
درباره موقعیت بهشت آدم سه نظریه وجود دارد: باغی در زمین، بهشت برزخی و بهشت موعود. قائلان به بهشت برزخی معتقدند ویژگی‌هایی که برای بهشت آدم و حوا ذکر شده، با بهشت موعود و بهشت دنیایی مطابقت ندارد. ازاین‌رو، این بهشت، بهشتی برزخی میان دنیا و آخرت بود.
گزارش قرآن از بهشت آدم
به گفته علامه طباطبایی، بهشت آدم و حوا و داستان آن در قرآن در سه جا آمده است: سوره بقره، آیه ۳۵، سوره اعراف، آیه ۱۹-۲۵ و سوره طه، آیه ۱۱۵-۱۲۶. بر اساس این آیات، نخستین سکونت‌گاه آدم و حوا بهشت بوده است.
درخت ممنوعه در بهشت آدم
آدم(ع) و حوا زمانی که در بهشت ساکن شدند به فرمان خدا از نزدیک شدن به یک درخت و خوردن میوه آن منع شدند، اما با وسوسه شیطان، میوه درخت ممنوع را خوردند. به دلیل این نافرمانی، لباس‌های آدم و حوا از بدنشان افتاد و از بهشت اخراج شدند. داستان میوه ممنوع در قرآن سه مرتبه آمده است. تورات نیز با روایتی متفاوت به این ماجرا پرداخته است. درباره ماهیت درخت ممنوع چند دیدگاه وجود دارد: برخی مفسران با تکیه بر معنای ظاهری درخت، آن را از نوع خوشه گندم، درخت انگور، انجیر، نخل، ترنج (از مرکبات)، کافور و عناب. براساس برخی روایات آن درخت ممنوعه، حسد و طبق روایتی دیگر، علم محمد و آل محمد بود.
دیدگاه‌ها درباره کیفیت بهشت آدم
درباره بهشتی که آدم و حوا در آن زندگی می‌کردند سه دیدگاه وجود دارد:
- بهشت برزخی: بر اساس این نظریه بهشت آدم نه بهشت موعود بود و نه بهشت زمینی؛ بلکه بهشتی برزخی میان دنیا و آخرت بود. به گفته عبدالله جوادی آملی، از مفسران معاصر، بهشت آدم، بهشت موعود نبود؛ زیرا بهشت موعود، مکان جاودانگی است و کسی که به آن وارد شود، خارج نخواهد شد و شیطان و عصیان نیز در آنجا راه ندارد. بهشت آدم، باغی از باغ‌های دنیایی نیز نبود؛ زیرا بودن در چنین باغی، مقامی به حساب نمی‌آید تا هبوط و سقوط از آن تصور شود. همچنین ویژگی‌هایی که برای بهشت آدم ذکر شده مانند نبود درد و رنج در آن، با باغ‌های دنیایی تناسب و سازگاری ندارد. بنابراین مراد از بهشت آدم، بهشت برزخی است. بهشت برزخی، برخی از ویژگی‌های بهشت موعود نظیر شادابی دایمی، نبود رنج گرسنگی، تشنگی، سرما و گرما را دارد و هم برخی خصوصیات بهشت زمینی مانند مصون نبودن از شیطان و وسوسه‌های او.
- بهشت زمینی: برخی بر این باورند بهشتی که آدم(ع) و حَوّا در آن زندگی می‌کردند یکی از باغ‌های پردرخت و سرسبز زمینی بوده است. دلیل زمینی بودن بهشت آدم آن است که در بهشت آخرتی انسان‌ها به سبب ممنوع بودن ورود شیطان به آن دچار وسوسه نمی‌شوند و مرتکب خطا نمی‌گردند. همچنین انسان‌هایی که وارد بهشت می‌شوند، جاودانه (همیشه) در آن زندگی خواهند کرد و از آن بیرون نمی‌آیند در حالی که آدم در بهشتی که زندگی می‌کرد، وسوسه شد و از آن اخراج شد. در برخی روایات نیز به دنیایی بودن بهشت آدم اشاره شده است.
- بهشت موعود: بر اساس برخی روایات، بهشت آدم همان بهشت اخروی بوده است. در خطبه نخست نهج البلاغه امام علی(ع) فرمودند: «خدا به آدم وعده داد او را به بهشت برگرداند.» برخی با استناد به این سخن امام علی(ع) گفته‌اند از ظاهر این تعبیر بر می‌آید که برگرداندن آدم به بهشت یعنی جایی که او نخست در آن زندگی می‌کرد و از طرفی مکانی که آدم در آینده خواهد رفت، بهشت قیامت است. ازاین‌رو بهشتی که آدم در آن زندگی می‌کرد بهشت آخرت بوده است.
پانویس
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۲۷.
- ↑ نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۴۰-۱۴۲.
- ↑ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۹؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۳۰؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۳۲؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۲۰؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۶۵.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۳۳؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۲۰؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۶۵.
- ↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۹۸۳م، ج۱، ص۵۳.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۹۸۳م، ج۱، ص۵۳.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ حسن بن علی العسکری (ع)، التفسیر المنسوب إلی الإمام ابی محمد الحسن بن علی العسکری(ع)، ۱۴۰۹ق، ص۲۲۲؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۹۰.
- ↑ نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۴۳ و ۱۴۴.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۲۹.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳۹؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۳۱ و ۳۳۲.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۲۹-۳۳۱.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۳۱ و ۳۳۲.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۴۵۲.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳۸و۱۳۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۴۳.
- ↑ شریف الرضی، نهج البلاغه، ۱۴۱۳ق، خطبه اول، ص۱۰.
- ↑ ، پایگاه اینترنتی اسلام کوئست.
منابع
- ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل الدمشقی، تفسیر القرآن العظیم، با مقدمه دکتر عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۲ق.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمد جعفر یاحقی و دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم، تنظیم احمد قدسی، قم، نشر اسراء، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
- حسن بن علی العسکری (ع)، التفسیر المنسوب إلی الإمام ابی محمد الحسن بن علی العسکری (ع)، قم ، مدرسة الإمام المهدی، ۱۴۰۹ق.
- سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۳م.
- شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تحقیق: عزیزالله عطاردی قوچانی، تهران، بنیاد نهج البلاغه، ۱۴۱۳ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة اعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، با مقدمه خلیل المیس، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- مجلسی، محمّد باقر، بحارالأنوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- تاریخ درج مطلب: ۹ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.